Sarı nokta hastalığı (yaşa bağlı makula dejenerasyonu)

19 Kasım 2021 Cuma

Retinanın (ışığa hassas ağ tabaka) merkezindeki bölgeye makula denir. Sarı nokta ya da Latince ismi ile fovea makülanın tam ortasında yer alır. Sarı nokta renkli ve keskin görmemizi sağlar.
Sarı nokta hastalığı nedir?
Görme merkezini yani makulayı tutan bir hastalıktır.
Retina ve retina altındaki katmanlarda tahribat yaparak merkezi görmenin azalmasına yol açar.
50 yaş üzerindeki şahıslarda önemli görme kaybına en sık yol açan hastalıktır.
Hastalığın belirtileri nelerdir?
GÖRMEDE AZALMA YA DA BULANIK GÖRME
GÖRME ALANININ ORTASINDA SİYAH NOKTALAR
RENKLERİN SOLUK VE DONUK GÖRÜNMESİ
ÇİZGİLERİN EĞİK, DALGALI YA DA SİLİK GÖRÜNMESİ
Kimler sarı nokta hastalığı açısından daha fazla risk altındadır?
Yaş arttıkça risk artar; 65 yaşın üzerindeki bireylerin yaklaşık %25’inde sarı nokta hastalığı bulunur.
Sigara içme hastalığa yakalanma riskini 3 kere artırır. Sigara içilen ortamda bulunmak riski 2 defa artırır.
Sigarayı bırakmak riski azaltır ve 20 yıl sonra sigara hiç içmemişlerle risk birebirdir.
Güneş ışığına çok maruz kalma, bilhassa mavi ve ultraviyole dalga uzunlukları, hastalık riskini artırmaktadır. Bu dalga uzunluklarını filtre eden güneş gözlükleri ve ayrıyeten şapka ya da kep takılması yararlıdır.
Ayrıyeten, ailede sarı nokta hastalığı bulunması, yüksek kan basıncı, kan yağlarının yüksek olması, kalp ve damar hastalığının olması, yüksek beden kitle indeksi ve muhakkak vitaminlerin ve minerallerin yediklerimizle az alınması sarı nokta hastalığı için risk faktörleridir.
Beslenmemizle sarı nokta hastalığı ortasında nasıl bir münasebet vardır?
Ispanak, karalahana ve brokoliden bol bir diyetle beslenen bireylerde sarı nokta hastalığı daha az görülmektedir. Bu besinler bol ölçüde lutein ve zeaxanthin denilen makülayı hami iki değerli pigment içerirler. Koyu yeşil yapraklı sebzeler dışında sarı biber, mısır, avokado, şeftali, portakal, hurma ve yumurta sarısında da bol ölçüde lutein ve zeaxanthin vardır.
Çinkodan zayıf bir diyetle beslenen şahıslarda sarı nokta hastalığı daha sık görülmektedir. Et, balık, kabuklu deniz eserleri, fasulye, nohut ve yulaf üzere besinlerde çinko bulunmaktadır.
Omega-3 yağ asitlerinden güçlü bir diyetle beslenen şahıslarda hem hastalık daha az oluşmakta hem de hastalığın ilerlemesi yavaşlamaktadır. Balık (somon, ton ve sardalye), balık yağı, ceviz ve bitki yağlarında (kanola, keten tohumu) bol ölçüde Omega-3 yağ asitleri bulunmaktadır.
Göz sıhhatiniz açısından bol meyve içeren istikrarlı bir diyet değerlidir. Doymuş yağ asitlerinden ve kolesterolden varlıklı bir diyetten uzak durmak gerekmektedir.
Hastalık nasıl başlar?
Erken periyotta hastaların makulalarında druzen denilen oluşumlar gözlenir. Bu evrede hastaların görmeleri tamdır ya da hafif azalabilir.
Bunları lakin ayrıntılı bir retina muayenesi sırasında göz hekimi saptayabilir ve ilerlemesini engellemek için size gerekli vitaminleri verir ve tekliflerde bulunur. Bu da göz hekimine yapılacak periyodik muayenenin değerini göstermektedir.
Bu erken evre sarı nokta hastalığı birden fazla vakit önemli görme kayıplarıyla olan ileri evre sarı nokta hastalığına ilerlemez.
Sarı nokta hastalığının tipleri var mıdır?
Bazen druzen dediğimiz erken evre sarı nokta hastalığı ilerlemeye devam eder ve 2 tip sarı nokta hastalığı oluşabilir.

Kuru (Atrofik) tip
Yaş (Eksudatif) tip

Kuru tip sarı nokta hastalığı daha sık görülür, daha yavaş ilerlediğinden görme kaybı daha azdır ve uzun müddette ortaya çıkar. Druzenlerin sayısı ve büyüklükleri artar. Retina pigment epiteli ve fotoreseptör hücrelerde tahribat (atrofi) meydana geldiğinden görme azalır. Kuru tip bazen yaş tipe dönebilir. Amsler kareli kağıt testi ile kendi kendimizi denetim edebiliriz. Bu testte düz çizgilerin eğri görülmesi, kimi karelerin görülmemesi ya da koyu görülmesi sarı nokta hastalığının belirtisidir. Bu üzere durumlarda, en kısa vakitte retinanızın ayrıntılı muayenesinin yapılması gerekmektedir.
Yaş tip sarı nokta hastalığında retina altında yeni damarlar oluşur. Bu yeni damarlardan sıvı kaçağı ve kanama olur. Sıvı toplanırsa düz çizgiler eğri görülür; kanama olursa önemli görme kayıpları oluşur. En son evrede skar dokusu halini alır. Önemli merkezi görme kayıpları meydana gelir lakin kenardan görme ve merkezin etrafını görme korunur. Çok nadiren tam körlük yapar.
Hangi tetkikleri yaparız?
Retina anjiografisi ve OCT’yi (Optik Koherenz tomografi) her hastaya standart uygularız. Bazen indosiyanin yeşil anjiografisini uygulamak gerekebilir.
Sarı nokta hastalığının tedavisi nedir?
Şayet kuru tip sarı nokta hastasıysanız, nizamlı aralıklarla doktora gitmeniz ve çeşitli vitamin ve mineral destekleri ile lutein üzere antioksidan özelliği sahip ilaçlar kullanmanız önerilmektedir. Yaşa Bağlı Göz Hastalığı Çalışma Kümesinin sarı nokta hastalığının ilerlemesini yavaşlattığı için önerdiği formülasyon;
C Vitamini 500 mg
E Vitamini 400 IU
Beta Karoten 15 mg
Çinko Oksit 80 mg
Kuprik Oksit 2 mg
Yaş tip sarı nokta hastalığında son yıllarda en çok uygulanan tedavi göz içine anti-VEGF (Vasküler Endotelyal Growth Factor) ilaç enjeksiyonlarıdır. Bu ilaçlar, kanamalara ve sıvı birikimlerine yol açarak görmeyi azaltan yeni olağandışı damar oluşumlarına mahzur olurlar. Böylelikle hastalığın ilerlemesine pürüz olurlar. En çok göz içine uygulanan anti-VEGF’ler Bevacizumab (Avastin, Altuzan) ve Ranibizumab’dır (Lucentis). Lucentis ile yapılan 2 yıllık çalışmanın sonuçlarına nazaran 10 hastanın 9’unda görmenin berbata gitmesi engellenmiş ve 10 hastanın 4’ünde görme daha güzel seviyeye gelmiştir. Çok az bir hasta kümesinde ise görme azalmıştır. Yapılan klinik çalışmalarda, Lucentis ile Avastin ortasında bir fark bulunmamıştır. Lakin, Lucentis’in göz içi kullanımı için Amerikan FDA onayı varken, Avastin’in yoktur. Lucentis çok değerli iken Avastin daha ucuzdur. Her ikisi de dünyada yaygın olarak kullanılmaktadır.
Anti-VEGF ilaçların en büyük dezavantajı, göz içine birçok kere enjeksiyon yapılması ihtiyacıdır.
Göz içine enjeksiyonlar ameliyathane şartlarında yapılması gerekmektedir. Göz içine olmasına karşın ağrısızdır ve güç olmayan bir süreçtir. Yan tesirleri çok azdır. Göz enfeksiyonu, retina dekolmanı ve katarakt oluşumu çok enderdir. Ayrıyeten göz dışı yan tesir olarak, nadiren arteryel tromboembolik tıkanmalar, burun-boğaz enfeksiyonu, baş ağrısı, teneffüs ve idrar yolu enfeksiyonları gelişebilir.
Fotodinamik (soğuk lazer) tedavi anti-VEGF ilaçlar yokken, sarı nokta hastalığının tedavisinde en sık kullanılan bir prosedürdü. Günümüzde ise, yaş sarı nokta hastalığının kimi tiplerinde anti-VEGF tedaviyle birlikte kullanılabilen bir prosedürdür.
Lazer fotokoagülasyon, foveadan uzakta oluşan retina altı yeni olağandışı damar oluşumlarının tedavisinde kullanılan bir sistemdir.