« Haberler «

Gözlük kullanımı

27 Kasım 2021 Cumartesi

GÖZLÜK

Gözlük, gözün kırılma kusurlarının düzeltilmesinde bilinen en eski ve aktif prosedürdür. Günümüzde muhakkak şartlar dahilinde yetişkinler için kontakt lens ve refraktif cerrahi üzere alternatifler olsa da çocuklarda hala tek geçerli sistem olma özelliğini korumaktadır.

Gözlük kullanımı birkaç farklı nedene dayanabilir. Bunların en yaygın ve kolay olanı, kırılma kusurlarının düzeltilmesi gayesiyle gözlük kullanımıdır. Bu cins gözlük kullanımının tedavi edici değil, düzeltici olduğu unutulmamalıdır. Yani gözlük aşikâr bir müddet kullanıldıktan sonra gözdeki kusuru düzeltecek ve sonrasında terkedilecek bir tedavi gereci değildir. Gözlük, yalnızca kullanıldığı sürece var olan kusuru optik olarak düzelten, çıkartıldığı anda tesiri kalmayan bir gereçtir. Kırılma kusurlarında bugünün şartlarında kalıcı bir düzelme sağlayacak yegane alternatif lakin erişkin yaşlarda uygulanabilen refraktif cerrahi ve laser uygulamalarıdır.

Kırılma kusurunun ölçüsünün gözlük derecelerine direkt yansıyan sabit ve değişmez bir kıymet olması gerektiği üzere yaygın ve yanlış inanış vardır. Bir insanın gözünün kırıcılık özelliği, tıpkı insanın uzunluğu, ayakkabı numarası vb üzere sabit ve değişmez bir ölçü değildir. Tam aksine, gözün kırıcılık özelliği son derece dinamik ve değişken bir özellik arzeder. Bu değişkenlik öncelikle akomodasyon (gözün ahenk refleksi) ismi verilen sisteme bağlıdır. Bu düzenek bilhassa çocuk ve gençlerde çok faal ve canlıdır. Yaşla birlikte kapasitesi azalarak 60 yaşından sonra çok düşük düzeylere iner. Lakin etkin olduğu yaş devirlerinde bilhassa hipermetropik göz kusurlarının seviyesinde önemli değişimlere neden olabilir. Kişi hipermetrop olduğu halde akomodasyon rezervi ile bunu telafi edebilir. Bu durum hiçbir şikayete yol açmayabileceği üzere, önemli meseleler da yaratabilir. Bu tıp zımnî hipermetropilerde kişinin öznel durumu çok farklı olabildiği ölçüde gözlük gereksinimi da farklı olacaktır. Hiçbir şikayeti olmayan düşük dereceli bir hipermetrop, uzun yıllar gözlüksüz olarak ömrünü sürdürebileceği üzere, göz yorgunluğu şikayetleri yaşayan yahut kayma sorunu olan birebir seviyedeki bir öteki hipermetropun gözlük kullanması kaide olabilir. Burada kullanılan gözlüğün derecesi de, kişinin göz bozukluğunun tam karşılığı olabileceği üzere, daha düşük seviyede bir düzeltme ile daha rahat ediyorsa bu da tercih edilebilir. Bilhassa hipermetropik ve astigmatik kusurların tam derecesinin gözlüğe yansıtılması alışma sorunları yaratabildiği için kısmi bir düzeltme birden fazla vakit kâfi olacaktır. Bilhassa birinci kere gözlüğe başlayacak olan bireylerde bu durum neredeyse kaçınılmazdır. Fakat vakit içinde göz düzeltmeye adapte hayli gözlüğün derecesi de tedrici olarak gerçek pahasına yaklaşabilir. Bu “kısmi” düzeltmenin ölçüsü ise büsbütün kişinin muayene sırasında verdiği subjektif tepkilerle belirlendiği için bu türlü durumlarda farklı tabiplerce farklı dereceli gözlükler reçete edilebilir ve bu son derece olağan bir durumdur. Bu türlü durumlarda hasta için geçerli ve gerçek tek bir gözlük numarasından kelam etmek hakikat değildir, lakin belli bir aralık içindeki derecelerin hepsinin geçerli olması sözkonusudur. Bu farklı derecelere alışmak için gerekecek vakit farklı olsa da bunların hepsi tıpkı kişi için yanlışsız gözlük olabilir.

Gözlük kullanımı kırılma kusurlarının yanısıra bilhassa şaşılık tedavisinde de kıymetli bir yer tutmaktadır. Göz kusuru olan bir kimsede şaşılık da mevcutsa gözlüğün mana ve kıymeti daha da artar. Bu türlü durumlarda hastanın subjektif konforundan çok mevcut kaymanın gözlük ile denetim edilebilmesini sağlayan kıymetler ön plana çıkar. Bilhassa akomodatif özelliği olan şaşılıklar başta olmak üzere pek çok şaşılık tipinde, gözlük kaymanın denetimini kolaylaştırmak maksadıyla başvurulan bir tedavi aracıdır. Şaşılık tedavisi kapsamı içinde verilen gözlükler ise, salt göz kusuru nedeniyle verilebilecek derecelerden daha farklı derecelendirilebilir. Örneğin şaşılık tedavisi gayesiyle kişinin gözünün kendi numarasından daha düşük yahut daha yüksek bir gözlük kullanması gerekebilir, şahsa miyop olmadığı halde miyopik dereceli yahut mevcut hipermetropisinin daha üstünde yahut altında dereceli gözlükler verilebilir. Burada gözlüğün birinci başta yaratacağı rahatsızlığın tıpkı tadı güzel olmayan bir ilacın içilmesi mecburiliği üzere düşünülmesi gerekir. Bu üzere tedavi gayeli gözlük uygulamalarına birden fazla vakit süreksiz bir müddet başvurulur. Bazen bilhassa göz tembelliği tedavisi sırasında gözlerden biri için o gözün görmesini zorlaştırıp, başka gözün görmesini kolaylaştıracak formda gözlük dereceleri farklılaştırılabilir. Bu teknikler, büsbütün doktorun tecrübesi ve tercihine bağlıdır. Bu nedenle gözlük numarasını kişi için sabit ve değişmez bir bedel üzere algılamak ve bu yanlış kanıdan yola çıkarak farklı tabiplerce reçete edilmiş farklı numaralı gözlüklerden tereddüt etmek birçok vakit gereksizdir.

Gözlük kullanımında bilinmesi ve dikkat edilmesi gereken esas konular şunlardır:

1. Gözlük doktor tarafından çabucak hep daima kullanmak üzere verilir. Gözlüğün bazen kullanılıp, bazen kullanılmaması yahut mesela yalnızca uzağa bakarken kullanılıp yakına bakarken çıkarılması üzere bir durum sözkonusu olmaz. Bu biçimde gözlük kullanmanın fazlaca bir faydası da yoktur.

2. Çerçeve seçimi çocuklarda ve bilhassa de bebeklerde çok kıymetlidir. Gözlük takabilmek için çocuğun aşikâr bir yaşa gelmesi gerektiği niyeti yanlıştır. Şayet tedavisi için gerekliyse 4-5 aylıktan itibaren bebekler dahi gözlük takabilir. Lakin seçilecek çerçevenin yaşına uygun olmasına dikkat etmek gerekir.

3. Bilhassa çocuklarda tedavi maksatlı verilen gözlüklerde merceğin gözü her istikametten eşit ölçüde kapsayacak pozisyonda durmasını sağlayacak bir çerçeve kullanılmalıdır. Burun üstünden öne sarkan ve böylelikle çocuğun gözlüğün üstünden bakmasına imkan veren çerçevelerden kaçınmak gerekir. Aşağıda şaşılık tedavisi kapsamında gözlük kullanımı gereken çocuklarda uygun olan ve olmayan çerçevelere örnekler görebilirsiniz.

4. Çocuklarda gözlüğün mümkün olduğunca hafif olmasını sağlamak gerekir. Bu nedenle organik ve inceltilmiş camlar ile esnek, yaylı menteşeli, plastik bir çerçeve yahut çerçevesiz dizayn gözlükler tercih edilmelidir. Çerçevelerin kulak ardı kıvrımları uzun ve elastik olmalı, burun desteği çocuğun burun yapısına ve yaşına uygun ölçülerde hazırlanmalıdır.

5. Özel bir kadro şaşılık tiplerinde, çocuklarda da ileri yaştaki presbiyop yetişkinlere emsal halde bifokal (çift-odaklı) gözlük kullanımı gerekli olabilir.

Lakin çocuklarda bu türlü durumlarda kullanılması gereken bifokal gözlük camı, presbiyop yetişkinlerinkinden farklıdır. Bu tip camlara “executive tip” bifokal denir. Burada kıymetli olan, gözlük çocuğun gözüne takıldığında odakları farklı olan iki merceğin kesişme sınırlarının göz bebeğinin tam altından geçmesidir.