« Haberler «

Göz uyumu

28 Kasım 2021 Pazar

AKOMODASYON (Göz uyumu)

Göz, çalışma prensipleri açısından bir fotoğraf makinesine misal. Tıpkı bir fotoğraf makinesinin objektifinde olduğu üzere beğenilen de bir mercek sistemi göze gelen ışınların gerideki retina (ağtabaka) üzerinde odaklanmasını ve net bir imaj oluşmasını sağlar.

Göze gelen ışınlar, bakılan objenin uzaklığına nazaran farklı açılarda göze ulaşır. Şayet bakılan obje çok uzaktaysa gelen ışınlar neredeyse paralel olacaktır. Fakat yakındaki bir objeye bakıldığında bu ışınlar bir açısal kıymet ile göze ulaşacağından bunları retina üzerinde odaklamak için gözün ışınları daha fazla “kırması” gerekir. Bu nedenle de gözün mercek sistemi yakındaki objelere bakılırken kırıcılık gücünü arttırır.

Soldaki halde uzaktaki bir objeye bakılırken göze gelen ışınların göziçi mercek tarafından kırılarak retina üzerinde odaklanması görülüyor. Sağda ise yakındaki bir objeye bakılırken bu ışınların bir açı ile göze ulaşması nedeniyle, göziçi mercek kalınlaşarak kırıcılık gücünü arttırıyor ve retina üzerine düşen imgenin net kalmasını sağlıyor.

İşte gözün kırıcılık gücünde artmayı sağlayan ve göziçi mercek sistemi yardımıyla sağlanan bu düzeneğe gözün ahenk (akomodasyon) sistemi denir. Olağanda yalnızca yakındaki objelere bakarken devreye giren bir sistemdir. Denetimi beyinde yer alan özel bir refleks merkezinden yürütülen bu sistem tıpkı vakitte her iki gözün bir ölçü içe dönmelerini de sağlayan konverjans düzeneği ile birlikte çalışır. Akomodasyon-Konverjans refleksi ismi verilen bu düzenek sayesinde çok uzaklardaki objeleri de, elimize aldığımız bir kitabın harflerini de net ve tek olarak görürüz.

Akomodasyon kapasitesi yaşa bağlı olarak azalan bir kapasitedir. Küçük çocuklar çok yüksek ölçüde ahenk yapabilirlerken, ileri yaşlarda bu kabiliyet giderek azalır, 60 yaşından sonra ise çabucak hemen hiç kalmaz. Bu durumun somut örnekleri olarak küçük bir çocuk burnunun ucunda tuttuğu parmağını dahi net olarak görebildiğini (ancak bu sırada gözlerinin içe gerçek şaşı hale geldiğini – akomodasyon-konverjans refleksi), yaşı 60’ı geçmiş bir kimsenin ise (özel istisnai haller dışında) yakın gözlüğü kullanmadan hiçbir kitabı okuyamadığını hatırlayalım.

Bu ahenk düzeneği hipermetrop olan şahıslarda ise yalnızca yakın değil, uzağa bakarken de imajın netleştirilmesinde yardımcı olur. Bunun için gereken tek koşul, kişinin akomodasyon kapasitesinin mevcut hipermetropi derecesini yenebilecek durumda olmasıdır. Çok yüksek dereceli hipermetropiler yahut ileri yaştaki hipermetroplar haricindeki tüm hipermetroplarda bu mümkündür. Hipermetropi, gözün kırıcılık gücünün yetersiz olduğu bir göz kusurudur, fakat hipermetrop olan bireyler olağanda yalnızca yakına bakarken kullanılması gereken ahenk reflekslerini kullanarak uzağı da, yakını da net olarak görebilirler.

Bu nedenle, hipermetropi (çok yüksek derecelerde olmamak kaydıyla) erişkin çağlara kadar farkedilmeyebilir. Toplumda rastlanma sıklığı miyopiden çok daha fazla olmasına karşın bilhassa genç şahıslarda miyopiye daha fazla rastlanmasının nedeni, aslında hipermetrop olanların birçoklarının şimdi bunun farkında olmayışlarıdır.

Bu biçimde “gizli hipermetropisi” olup da hiçbir şikayeti olmayanların gözlük kullanmaları kural olmayabilir. Lakin hiçbir şikayetinin olmadığına hükmederken kapalı hipermetropinin ne üzere şikayetlere neden olabileceğini de bilmekte fayda vardır.

1. Bilhassa yakın çalışma ile artan baş ağrısı,

2. Yeniden bilhassa yakın çalışma ile artan gözlerde sulanma, kızarıklık, kaşıntı

3. Okurken satır karıştırma, gelip süreksiz bulanık görme

4. Dikkat dağınıklığı,

5. Konsantrasyon eksikliği,

6. Okumaya ve yakın çalışmaya karşı isteksizlik,

7. Okul çağındaki çocuklarda derslerdeki muvaffakiyetin düşmesi,

üzere bulgular kapalı hipermetropinin habercileri olabilir.

Hipermetropinin bir öteki kıymetli özelliği de akomodasyon düzeneğinde yarattığı bu ek yükün, beraberinde içe kaymaları da kolaylaştırmasıdır. Akomodasyon ve konverjansın (gözlerin içe dönmesi) bir ortada çalışan bir refleks sistem olmasından ötürü akomodasyonlarını fazla kullanmak durumunda kalan hipermetroplarda içe şaşılıklar da daha kolay gelişir.

Hipermetropi bu üzere dinamik akomodatif özelliklerinden ötürü miyopiden çok farklılık gösteren bir göz kusurudur. Miyopide oluşan görme bozukluğu rastgele bir göziçi sistem ile telafi edilebilir olmadığından, miyop olan bir kişi gözündeki bozukluğun başladığı periyottan itibaren uzağı düzgün göremediğini farkeder ve gözündeki bozukluğun şuuruna varır. Bu nedenle miyoplarda gözlük muhtaçlığı daha fazla, gözlüğe başlama yaşı da daha erkendir. Lakin miyoplarından akomodasyon açısından bir şanssızlığı vardır. Miyoplar, olağanda yakını net görmek için kullanılması gereken akomodasyon-konverjans refleksine gereksinim duymazlar. Zira gözlerinin optik olarak net görüş menzili aslında çok yakındadır. Bu nedenle akomodasyon-konverjans düzeneğini gereğinden az kullanmaları sonucu bu düzenek vakit içinde giderek “tembelleşir”. Böylelikle gözleri içe döndüren konverjans refleksi kullanılmadıkça gözler aksi taraftaki diverjans hakimiyetine maruz kalır ve vakitle dışa kaymalar daha kolay gelişme imkanı bulurlar. Bu nedenle miyop olan şahısların, gözlüksüz olarak yakını net görmelerine karşın gözlüklerini daima kullanmaları ve yakına bakarken çıkartmamaları çok kıymetlidir.