« Haberler «

Bir çift göz ve ofsayt

1 Kasım 2021 Pazartesi

Gözlerimiz dünyaya açılan penceremizdir. Aslında bir organ olmayan gözlerimiz beynimizin öne yanlışsız uzantısıdır. Beynimizden çıkan sonların yüzde 35 i gözlerimize gelmektedir ve yüzde 42 si gözlerimizle ilgilidir. Elimize aldığımız bir objeyi görmemiz ve onun ne olduğun algılamamız bir bütündür ve beynimizin bir çok fonksiyonunun bir ortada kullanılması demektir.

Futbol kitleleri peşinden sürükleyen en değerli spor aktivitelerinin başında gelmektedir. Seyirci, futbolcu, hakem, top, futbol alanı ve tribünlerin oluşturduğu ortam tam bir görsel şölendir. Gürültü, renk karmaşası, ağır hareketli bir ortamda seyredilen futbolun bu zevkini televizyon ortamında tam manasıyla yaşayabilmek mümkün değildir.

Futbol alanındaki en kıymetli öge toptur ve boyutları tüm bu ortamın büyüklüğü ile orantılandığında göldeki ufak bir kağıt kesimi kadardır. Ana gaye bu topun kurallar dahilinde direklerin ortasından geçip sayı yapması olduğunda, bu golün kurallara uygun olup olmadığına karar verecek şahıslarda hakemlerdir.

Futbol oyunu esnasında her türlü kural dışı harekette hakemler süratli bir biçimde gördüklerini degerlendirip bir karar vermek durumundadırlar. Bu kararı verirken net görmeleri, gördüklerini süratle yorumlamaları, kararlarını düdük ve jestlerle bildirmeleri gerekmektedir. Bu olay tüm beynin görme ile ilgili işlevlerinin bir ortada kullanılması demektir.

Futbolun en tartışılan olayının ofsayt durumu olduğu bilinen bir gerçektir. Yan hakem tıpkı anda birçok görme, algılama, yorumlama sürecini birebir anda yapmak mecburiyetindedir. Hakemlerin değişen ışık koşulları altında ,yeşil yerde, alttaki yerle karmaşa yaratan forma renklerinde ve tribünlerden yansıyan karışık manzaralarda karar verebilmeleri için çok güzel görme işlevine sahip olmaları gerekir.

Yan hakem, bütün bu renk ve ışık karmaşaşında dört futbolcunun pozisyonunu ve konumunu, topun harekete başladığı noktayı ve kendisinin son uç oyuncu çizgisindeki hareketini ayarlarken baş hareketiyle çeşitli noktalardaki değişkenleri ahenk yaparak görmek durumundadır ve bu da çok güzel görme kabiliyetine sahip hakemlerin vazifede olmasını gerektirmektedir. Yan hakem çok kısa bir mühlet içinde farklı noktalara ahenk yaparak görme ve gördüklerini saliseler içinde yorumlamak mecburiyetindedir.

Tıbbi olarak bakıldığında, bu kısa müddette bu kadar çok noktayı görmek ve görsel olarak yanlışsız yorumlamak çabucak hemen imkansızdır. Görme fonksiyonunun fizyolojisi incelendiğinde yan hakemin birebir anda beş noktayı görmesi mümkün değildir. Birbiri gerisine yapılan refleks uyumlarda yanılgı yapma mümkünlüğü ışık kaidelerine, havanın puslu yahut rüzgarlı olmasına ve konumun suratına nazaran değişkenlik gösterecektir. Milisaniyeler içinde değişen olaylar da bu ahenk gerekliliği nedeniyle hakemlerin görme işlevlerinin ve görsel kuralların optimal seviyede olması yanılgı oranını düşürecektir.

Tıbbi olarak çabucak imkansız olan bu duruma karşın kusurların az düzeyde olmasının tek bilimsel açıklaması deneyimdir. Bir cerrah birebir ameliyatı çok sayıda yaparsa giderek komplikasyon oranını düşürür ve ameliyat müddetini de kısaltır. Bu deneyimin artmasıyla cerrah mümkün komplikasyonları öngerebilir ve tedbirini alır. Deneyimli bir hakem de vakit içinde durması gereken noktayı, bakma açısını ve ahengini yalnızca gerekli noktalara yaparken gördüklerini kısa müddette yorumlamayı bir refleks haline getirmektedir. Bilimsel olarak konsantrasyonun artmasıyla görme ve algılama olayının mühletinin kısaldığı ve refleks yanıtların hızlandığı gösterilmiştir. Bu da hakemlerin konsantrasyonlarının yüksek olduğu durumlarda daha gerçek görsel değerlendirmeler yapabildikleri gerçeğini ortaya koymaktadır.

Ofsayt ,saliseler içindeki birçok görsel olayın bir çift göz tarafından görülebilmesi, görülenlerin yorumlanması ve bir karar verilmesi gerçeğidir. Verilen bir yanlış yahut tartışmalı karar olayı izleyen şahısları heyecana sürüklemekte ve bir konumun televizyonlarda uzun müddetler tartışılmasına neden olmaktadır.

Bir futbol hakeminin hakikat karar vermesinde fizik yetenekleri dışında ,görme işlevleri bakımından da eksiksiz düzeyde olması gerekir. Hakemin görme düzeyi her iki gözünde tam düzeyde olmalı, iki gözü birlikte görmeli yani üç boyutlu görmesi olmalı, renk körlüğü olmamalı, ahenk yeteneği (akomodasyon) tam olmalı ve gözlerinde ışıktan etkilenme,sulanma, kuruma üzere işlev bozuklukları olmamalıdır.

Hakemlerin gerçek görsel kararlar vermesinde diğer faktörleri de unutmamak gerekir. Alanların uygun aydınlatılması, yeşil yerin düzgün olması ve çizgilerin bariz olması, futbolcuların formalarının besbelli ve taban rengiyle karmaşa yaratmayacak renklerde olması, iki ekibin forma renklerinin birbirlerinden kolay ayrıştırılacak biçimde olması görsel performansı direkt ilgilendiren etkenlerdir.

Görme bizim dışa açılan penceremiz olmakla birlikte çevresel etkenlerden ve yansımalardan çok etkilenen bir duyumuzdur. Bilhassa süratli gelişen olaylarda görsel yanılgılar çok sık görülen olaylardır ve bazen telafisi imkansız sonuçlara da sebep olabilir. Deneyim ve refleks kabiliyet görme ve algılamayı hızlandırarak kusurları en aza indirmektedir.

Bütün bunları bilimsel olararak değerlendirdiğimiz vakit Bakmak ve Görmek ortasında ki farkı anlamak mümkün olacaktır.