« Haberler «

Binoküler görme

27 Kasım 2021 Cumartesi

Binoküler görmenin gelişimi

Binoküler görmeyi sağlayan hücre kümeleri beynin oksipital korteks denen bölgesinde yer alır. Buradaki hücreler görmenin renk görme, hal algılama, hareket algılama üzere farklı istikametleri ile ilgili ihtisaslaşmış özel kümeler oluştururlar ve muhtaçlık duydukları bilgileri her iki gözden birden alırlar. Bu hücrelerin, dolayısı ile binoküler görmenin gelişimi doğumdan sonra başlar ve yaklaşık 10-12 yaşlarına kadar devam eder. Bu bir olgunlaşma sürecidir ve bu süreç içinde görme sistemi dış etkenlere karşı hassas bir pozisyondadır. Bu hücre kümelerinin, yani binoküler görmenin gelişimi doğumdan çabucak sonra bebek gözlerini açtığı anda başlar. Bu gelişim süreci içinde bu hücrelerin sağlıklı biçimde gelişebilmelerinin tek bir ana şartı vardır, o da gözlerden beyne daima olarak kaliteli, net ve tek bir manzara gönderilmesidir. Şayet gözlerden birinde yahut her ikisinde, ağtabakaya (retina) manzaranın ulaşmasını engelleyen fizikî bir mani varsa (örn. doğumsal katarakt), şayet gözlerden biri yahut her ikisinde manzara bulanık ise (yüksek dereceli görme kusurları) yahut gözler tek ve birebir objenin imgesini gönderemiyorlarsa (şaşılık varsa) bu durumda beyinde gelişimi için ilgili gözden gelen sinyallere muhtaç olan hücre kümelerinin gelişmesi yavaşlayacak, hatta duracaktır. Bu durumda da tek bir göz yahut her iki gözün görme kapasiteleri düşecek, binoküler görme özellikleri, başta derinlik hissi olmak üzere kaybolacaktır.

Görme sisteminin bu gelişim süreci içinde olumsuz etkenlere karşı hassasiyeti bilhassa doğumdan sonraki birinci 3 ayda çok yüksektir. Bu devirde ortaya çıkan en ufak bir olumsuzluk görme gelişimini önemli boyutta tesirler. Bu hassasiyet daha sonraki yıllarda giderek azalsa da 10-12 yaşına kadar devam eder. Bu nedenle ambliopinin (göz tembelliğinin) gelişimine neden olan şaşılık, göz bozuklukları ve göz içi kesafetler üzere olumsuz faktörlerin görme üzerindeki ziyanlı tesiri ne kadar erken başlamışlarsa o kadar fazla olacaktır. Ambliopi’ye yol açan bu aksiliklerin erken tanısı bu bakımdan çok büyük ehemmiyet taşır. Erken teşhis, tedaviye de erken başlanması manasına geleceği için tedaviden alınacak karşılığı da arttıracaktır. Görme sisteminin şimdi olgunlaşma sürecini tamamlamadığı birinci 10-12 yaş içinde ambliopi tedavisinin başarısı da tedaviye başlama yaşı küçüldükçe artar.

Binoküler görmenin evreleri

1. Eşzamanlı algı (Simultane persepsiyon)

İki gözün başka farklı algıladığı imgelerin üst üste bindirilerek algılanması halidir. Binoküler görmenin en temel ve ilkel seviyesini oluşturur.

2. Birleştirme (Füzyon)

İki gözün başka farklı algıladığı ve birebir objenin birbirinini tamamlar nitelikteki iki imajının birleştirilerek o objenin eksiksiz ve tam bir manzarasının elde edilmesidir. Bu kademenin iki boyutu vardır. Duyusal füzyon, iki gözden gelen manzaraların birbirini tamamlar nitelikte olduğunun alglanmasına dayanır. Motor füzyon ise, bu imajları üst üste getirmek gayesiyle göz kaslarına gönderilen komutlar yardımıyla gözlerin bakış eksenlerinin ayarlamasını sağlar. Objenin pozisyonu ve uzaklığına nazaran gözler içe yahut dışa gerçek belirli bir açı oluşturarak iki imgenin üst üste kalması sağlanır. Motor füzyon, yani göz kaslarını objelerin imajlarını birleştirebilecek halde kullanabilme kapasitesi bireyden bireye, hatta birebir şahısta vakit içinde değişkenlik gösterebilen bir kas performansıdır. Dolayısı ile ayrıca bir binoküler eksikliği olmayıp yalnızca füzyon yetersizliğine bağlı sıkıntıları olan bireylerde antrenmanlar ile bu kapasitenin arttırılması ve güçlendirilmesi sorunun tahlili ve tedavi açısından fayda sağlar.

3. Derinlik algısı (Stereopsis)

Binoküler görmenin en üst ve gelişmiş basamağıdır. Burada iki göz tarafından algılanan ve birbirini tamamlar nitelikte olduğundan birleştirilebilen (füzyon) imgeler, yavaşça farklı açılardan görüldüğü için birleştirildiğinde derinlik hissi doğar ve objenin 3-boyutlu algılanması sağlanır.

Binoküler görme bozuklukları

Diplopi
Gözün görme açıları ortasındaki paralellik bozulmuşsa gözler birebir objeyi iki gözle farklı pozisyonlarda algılar. Bu da objelerin çift görünmesine yol açar.

Konfüzyon
Görme açıları ortasındaki paralellik bozulduğunda birebir objeyi farklı pozisyonlarda algılamak yerine tıpkı pozisyondaki farklı objeleri bir ortada algılamak üzere bir alternatif senaryo da mümkündür. Bu durumda kişi objeleri daima birbirine karıştırır ve sağlıklı bir görsel algı elde edemez.

Horror fusionis
Konfüzyon halinin daima iki objenin algısı halinde gidip gelen ve kişiyi tam bir algı karmaşasına sürükleyen halidir, nadir görülür.

Supresyon
Diplopi ve konfüzyon üzere meselelere karşı organizmanın savunma düzeneği olarak geliştirdiği bir durumdur. Algıda sorun yaratan öge elimine edilemediği takdirde gözlerden birinden gelen imgenin beyinde “iptali” sözkonusu olur. Böylelikle iki göz başka ayrı görüyor olsa da beyin bunlardan yalnızca birinden gelen manzarayı kullanır. Başkasını baskılayarak çift görme yahut konfüzyon karmaşasını maniler. Fakat merkezi hudut sisteminin gelişimini şimdi tamamlamadığı genç yaşlarda oluşabilir. Erişkinlerde ise mutat değildir.

Ambliopi
Binoküler görmenin en ağır bozukluğudur. Kullanılmayan beğenilen görme kapasitesinin azalması ile karakterizedir. Beynin gelişimini şimdi tamamlamadığı devirde genç yaşlarda gelişir. Tedavisi de fakat bu periyotta mümkündür.